Hücrelerimiz bir sıvı ortamında bulunmaktadır. Hücrelerin içinde bulunduğu bu sıvıya lenf sıvısı adı verilir. Bu sıvının vücuttaki miktarınıdengeleyen sisteme lenfatik sistem adı verilir.
Lenf sıvısının vücuttaki dolaşımını lenf kanalları sağlamaktadır. Lenfatik sistemde, kan dolaşım sisteminde olduğu gibi, dolaşımı kolaylaştıracak kalp ve atardamar benzeri bir mekanizma yoktur.Bunun yerine, lenf sıvısının, lenf kanalları üzerindeki dolaşımı kas hareketleri (günlük yaşantımızdaki hareketlilik) ile sağlanır.
Eğer vücutta biriken lenf sıvısı miktarı, lenfatik sistemimizin taşıyabileceğinden fazla olursa Lenfödem oluşur. Halk arasında bu hastalığa Fil Hastalığı adı verilir.
Lenfödeme Neden Olan Faktörler
Doğuştan ya da herhangi bir yaşta sebebi bilenmeyen bir şekilde
Cerrahi müdahaleler ve/veya radyoterapi sonrası
Enfeksiyonlar (böcek ısırıkları, ayak mantarı, tırnak çevresi iltihabı)
Lenf damarlarını etkileyen travmalar sonrası
Tekrarlayan tümörler
Obezite
Postoperatif enfeksiyon
Meme kanseri gibi bazı kanser türlerinde, tedavi için hastanın lenf düğümleri çıkarılabilir. Bu da lenfödeme sebep olabilir.
Hasta Üzerindeki Etkileri
Kol-bacaklarda veya vücudun bir bölgesinde şişme
Zamanla kötüleşen genel durum
Hareketlerde ağırlık ve kısıtlanma
Tekrarlayan enfeksiyon durumları
Cildin kalınlaşması ve lenf sıvısının ciltten dışarı sızması
Kozmetik problemler, uygun elbise ve ayakkabı bulunamaması
Değişmek zorunda kalan hayat tarzı, güneş ve ısıdan mahrum kalma, kısıtlı aktivitelerdir.
Lenfödem Evreleri
Evre 1
Subklinik veya ön faz olarak da bilinir.Lenfödem yoktur. Bu fazda taşıma kapasitesi normalin altındadır. Fibrotik değişiklikler yoktur. Doku gode bırakır. Ödem gün içinde giderek artar ancak elevasyonla azalır.
Evre 2
Sürekli şişlik vardır ve elevasyon ödemi azaltmaz. Fibrotik doku deşiklikleri vardır.Faz 2 de Stemmer işareti pozitiftir.
Evre 3
(Lymphostatic Elephantiasis) Doku serttir ve gode bırakmaz. Hareket kısıtlılığı ve trofik deri değişiklikleri oluşur.
Lenfödem tedavisi
Lenfödem tedavisi 4 aşamadan oluşmaktadır.
Manuel lenf drenajı
Cilt bakımı
Bandajlama
Egzersiz
Manuel Lenf Drenajı
Lenf anatomisine uygun olarak Lenf sistemi üzerine uygulanan ritmik ve yavaş masaj teknikleri ile ödem bölgesindeki lenf sıvısının tekrar dolaşım sistemine katılmasını sağlamaktadır.Bunu, lenfatik ağda bulunan ve vücudun çeşitli yerlerini dolaşarak ilerleyen deri altındaki lenf damarlarını kullanışlı hale getirerek yapar.
Cilt Bakımı
Bu tedavinin amacı lenfanjit oluşumuna neden olan bakteri ve mantar üremesini ortadan kaldırmaktır.Düşük PH’lı, cilt losyonları kullanılarak enfeksiyon riski azaltılır.
Bandajlama
Manuel lenf drenajı sonrasında yapılan bandajlama ile azalan doku basıncı artırılır ve etki altında olan kol veya bacağın tekrar lenf sıvısı ile dolması engellenir.Tedavinin sonunda kol-bacak normal veya normale yakın bir duruma geldiğinde, hastaya kompresyon çorabı verilir.
Egzersiz
Bu adım, tüm kas gruplarının ve şişmiş olan kol-bacaklardaki eklemlerin aktifleştirilmesini sağlar ve bu da lenf dolaşımının artmasını sağlar. Örnek olarak;
30º elevasyon,
Pompalayıcı egzersizler,
Distalden proksimale aktif eklem hareketleri verilebilir.
Lenfödemden Korunma veya Kontrol Altında Tutmak İçin Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar
Lenf ödem riski taşıyan kolun temizliği ve cilt bakımına dikkat etmek gerekir. Cilt yıkandıktan sonra nazikçe kurulanmalıdır.Cildin esnekliğine özen gösterilmeli, yağsız kremler, vücut sütü veya losyonları ile cilt bakım yapılmalıdır.
Etkilenen kol-bacak her türlü yaralanmadan, böcek ısırıklarından, kesik ve yanıklardan korunmalıdır. Mutfakta veya bahçede iş yaparken korunmak için mutlaka eldiven giyilmelidir.
Tırnakları keserken deriyi kesmemeye dikkat edilmelidir. İstenmeyen tüyler traş makinesi yardımıyla alınmalı, jilet asla kullanılmamalıdır.
Yüksek sıcak veya soğuklardan kaçınılmalıdır.(hamam, sauna, sıcak duş)
Kan alınması ve ilaç enjeksiyonu için ve tansiyon ölçümü için daima diğer sağlıklı kol kullanılmalıdır.
Eldiven veya el bileğini sıkacak benzer elastik boyunlu şeyler kullanılmamalıdır. Sütyen, çamaşır, diğer giysiler ve takılar sıkı olmamalıdır.
Gece uyurken etkilenmiş kolun üzerine yatmamaya özen gösterilmelidir. El çantası ve diğer ağır eşyaların sağlam kol ile taşınması gerekir.
Etkilenen kolda en ufak enfeksiyon belirtisi ortya çıktığında örneğin kızarıklık, ağrı, ısı, şişme veya ateş hemen doktora başvurmak gerekir.