Osteoporoz Nedir?

Osteoporoz günümüzde en sık görülen kemik hastalığıdır. Dünya sağlık örgütü (WHO) raporlarına göre 50 yaş üzerindeki menopoz sonrası popülasyonun %30‘u osteoporoz sınıfına girmektedir. 50 yaş sonrasında her 3 kadından 1’inde (meme kanserinden fazla) ve 5 erkekten 1’inde (prostat kanserinden fazla) osteoporoz görülmektedir.

Osteoporoz sessiz bir hastalıktır. Kemik kayıpları ve kırıklar hiçbir belirti vermeden ortaya çıkabilir. Bireylerde kemik kütle kaybı 30’lu yaşların ortalarından sonra başlar. Kadınlarda perimenapozal ve özellikle postmenapozal dönemde kayıp hızı daha çok artar. Kemik kütlesindeki her % 10’luk düşüş kırık riskini 2 katına çıkarır.

Osteoporoz önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır.

Zayıf kemikler eskiden yaşlanmanın kaçınılmaz bir parçası olarak görülürdü, fakat günümüzde bu görüş değişti. Artık her yaş grubundan bireylerin kemiklerinin güçlü olması için daha fazlasını yapabileceğini biliyoruz.

Osteoporozu önlemede kemik oluşumunun güçlü olmasını sağlamak ve kemik kaybını azaltmak önemlidir. Yaşam boyunca kemik hücreleri sürekli olarak yapılır ve yıkılır. Yapım ve yıkım yaşa ve bireyin fizyolojik durumuna göre değişir. Eğer başlangıçta kemikler güçlü ise kayıp başladığında daha az sorun yaşanır.

Kemik kaybı olduğu zaman kemiğin dış kabuğu incelir ve iç yapısı daha gözenekli hale gelir. Normal kemik (A) daha güçlü ve esnektir. Osteoporotik kemik (B) zayıf ve kırılgandır.

Uluslararası Osteoporoz Vakfı tarafından hazırlanan “1 Dakikalık Osteoporoz Risk Testi”ne katılın:

• Anne ya da babanızda basit bir zorlanma veya hafif düşme sonrasında kalça kırığı oldu mu?
• Sizde basit bir zorlanma veya hafif düşme sonrasında kalça kırığı oldu mu?
• Üç aydan uzun süre kortizon içeren ilaç kullandınız mı?
• Boyunuzda 3 cm.’den fazla kısalma oldu mu?
• Fazla miktarda alkol tüketiyor musunuz?
• Günde 20’den fazla sigara içiyor musunuz?
• Sık olarak diare/ishal sorununuz oluyor mu?(Çölyak veya Crohn hastası mısınız?)
Kadınlar için;
• Menopoza 45 yaşından önce mi girdiniz?
• Regl düzeniniz 12 ay süre ile aksadı, kesintiye uğradı mı?
Erkekler için;
• Testosteron seviyesinde azalmaya bağlı impotans veya libido kaybınız oldu mu?

Eğer bu sorulardan birine yanıtınız “Evet” ise hekiminize başvurunuz...

KMY ölçüm endikasyonları ve Osteoporoz risk faktörleri:

• 65 yaş üstü bütün kadınlar ve 70 yaş üstü bütün erkekler
• 40 yaşından sonra travma olmaksızın veya çok ufak travma ile geçirilmiş kırık öyküsü
• Kadınlarda düşük östrojen, erkeklerde düşük testesteron düzeyleri
• Sigara içiyor olmak veya geçmişte sigara içme öyküsü
• Aşırı alkol tüketimi
• Boy uzunluğunda azalma
• Düşük beden kütle indeksi (< 20 kg/m ²) veya majör kilo kaybı
• Birinci derece yakınında osteoporoz ve/veya kırık öyküsü

Bazı hastalıkların bulunması/Osteoporoz ile ilişkili hastalıklar:

• Çölyak hastalığı, inflamatuar barsak hastalıkları
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, astım
• Hiperparatiroidi
• Hipertiroidi
• Böbrek taşı hastalığı
• Romatoid artrit
• Kanser

Osteoporoz ile ilişkili kemiğe olumsuz etkili ilaçlar:

• Epilepsi ilaçları
• Meme kanseri için kullanılan bazı ilaçlar
• Kortizon (En az 3 ay ?5 mg/gün prednison veya eş değeri steroid kullanımı)
• Proton pompa inhibitörleri (Mide asiti azaltıcı ilaçlar.)
• Selektif seratonin geri alım inhibitörleri
• Tiroid hormon tedavisi
• Lityum
• Metotrexat
• Antiasitler

Osteoporozun önlenmesi

• Dört besin grubundaki besinlerden önerilen düzeylerde tüketmek
• Kalsiyum, D vitamini, potasyum, magnezyum, çinko, bakır, manganez ve K vitamini yeterli düzeyde almak
• Yeterli miktarda protein tüketmek, aşırı miktarda hayvansal kaynaklı protein tüketilmesinden kaçınmak
• İşlenmiş gıdalardan kaçınmak
• Aşırı tuz ve şeker tüketmemek
• Aşırı kafein tüketmemek
• Doymuş yağ tüketimini azaltmak
• Alkol ve sigara kullanmamak (Sigara, direkt kalsiyum emilimini ve aktif şekle dönüşümünü azaltarak veya kadınlarda östrojen seviyesini düşürerek kemik mineral yoğunluğunun azalmasına neden olur. Alkol, kemik hücrelerini harap eder, kalsiyum emilimini bozar, hormon metabolizmasında değişikliklere neden olur)
• Düzenli egzersiz (dans etmek, tenis, hızlı tempoda yürüyüş ve yüzme gibi ağırlık aktarma ve direnç egzersizleri ) ile sağlanır.
• Koyu yeşil yapraklı sebzeler, lahana, brokoli, susam tohumu, tahin, kuru incir, badem, baklagiller, portakal kalsiyumu bol miktarda içeren mükemmel kaynaklardır.

Güçlü Kemikler için D Vitamininin Önemi

D vitamini yağda eriyen ve kemik sağlığı için gerekli olan bir vitamindir. D vitamini vücudun kalsiyum emilimi ve kullanımına yardım ederek güçlü kemiklerin oluşmasını ve korunmasını sağlar. Yetersizliğinde kemik mineralizasyonu bozulur ve büyüme çağındaki çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde osteomalazi, ileri yaşlarda osteoporoz oluşur. Bu durum kemik ağrıları ve deformitesine neden olur.

ABD Tıp Enstitüsü’ne (IOM) göre, tüm yaş gruplarının vitamin ihtiyacı yeteri kadar güneş ışığı görülmesi durumunda karşılanabilir. Ne var ki koruyucu güneş kremlerinin kullanılması, derinin pigmentasyonunda artış, normal yaşlanma ve güneşe yeteri kadar çıkmamak gibi bazı faktörler deriden D vitamini üretimini azaltabilir.

Sağlıklı beslenmenin bir parçası olarak fiziksel aktivitenin yanında yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini alımı ileri yaşlarda osteoporoz riskini azaltabilir.

Dr. Rabia Yalçın - Radyoloji Uzmanı

---

Kaynaklar

KALSİYUM, D VİTAMİNİ VE OSTEOPOROZ . T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ekim 2006, Doç. Dr. Neslişah RAKICIOĞLU.

Osteoporoz, Beslenme ve Dünyada Uygulanan Bazı Osteoporoz Uygulamaları. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı, Osteoporozdan Korunmak İçin, Sağlık İçin, Süt İçin. Programı Eğitim Toplantısı, Antalya, 26-27 Ekim, 2009, Yrd. Doç. Dr. Nurcan Yabancı.

Türkiye Osteoporoz Derneği. osteoporoz.org.tr

http://www.mayoclinic.org/tets-procedures/bone-density-test/basics/why-its-done/prc-20020254

METABOLİK KEMİK HASTALIKLARI TANI VE TEDAVİ KILAVUZU, Mayıs 2015. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği.

http://www.radiologyinfo.org/en/info.cfm?pg=safety-radiation