Kemik Mineral Yoğunluğu Testi Nedir?

DEXA (dual enerji x – ray absorpsiyometri) veya kemik dansitometrisi de denilen inceleme, kemik mineral yoğunluğunu ölçmek, osteoporoz tanısını koymak ve tedavi etkinliğini takip etmek için kullanılan standart testtir. DEXA ayrıca kemiklerin kırılma riskini de ortaya koyar. Düşük doz X ışını kullanılarak yapılır. Sıklıkla en riskli bölgeler olan alt omurga ve kalça ölçümleri yapılır. Gerektiğinde önkol ve tüm vücut değerlendirilmeleri de eklenir.

Tetkik İçin Nasıl Hazırlanmalıyım?

Kemik mineral yoğunluğu testi son derece hızlı, kolay ve ağrısızdır. Tetkik günü normal beslenin ve tetkikten en az 24 saat önce kalsiyum içerikli ilave ilaçları kullanmayın.

Eğer yakın zamanda Baryumlu mide-barsak grafisi çektirdiyseniz ve BT ya da sintigrafik tetkik için damardan kontrast madde enjekte edildiyse mutlaka doktorunuzu bu konuda bilgilendirin. Bu durumda DEXA testi için 10 ila 14 gün kadar beklemeniz gerekebilir.

Ayrıca kadın hastalar tetkiki uygulayacak olan teknisyeni ya da doktorunu gebelik olasılığı hakkında mutlaka bilgilendirmelidir.

DEXA İncelemesi Nasıl Yapılır?

DEXA kemik dansitometrisi kullanılan ekipmana ve incelenen vücut bölgesinin sayısına bağlı olarak 10 ila 20 dk. Kadar sürer. Tetkik sırasında soyunmanız ve bir önlük giymeniz istenir. Daha sonra tetkik masasına yatmanız gerekir. Masanın alt tarafında x-ışını üreten jeneratör ve üst tarafında da x-ışınlarını toplayan dedektör (görüntü oluşturucu aygıt) bulunur.

Sıklıkla osteoporoza bağlı kırıkların en çok görüldüğü omurga ve kalça kemiklerindeki kemik kayıpları üzerinde odaklanır.

Omurga incelemesi esnasında leğen kemiği ve alt omurların düzleşmesi için ayaklar ile bir yastıktan destek alınır. Kalçanın değerlendirilmesi için ise teknisyen ayağınızı kalçanın iç tarafa doğru dönmesini sağlayan bir destek içerisine koyar. Her iki inceleme sırasında da dedektör incelenen alan üzerinden yavaşça geçer ve bilgisayar monitörü üzerinde görüntüler oluşturur. Kullanılan X ışını düzeyi bir akciğer grafisinin seksen ile yüzde 1’i kadar düşüktür. Rutin inceleme her iki yılda bir önerilir.

Test Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?

DEXA iIe taranan kemik alanına düşen mineral yoğunluğu (KMY) ölçülmektedir (g/cm2 ). Fakat DEXA sonuçları osteoporoz açısından yorumlanırken mineral yoğunluğu değil, T ve Z skorları kullanılır.

T skoru, hastanın KMY ölçümlerinin aynı cinsiyetteki genç erişkinlerin KMY ölçümlerinin ortalamasının kaç standart sapma altında veya üstünde olduğunun ifadesidir. T skoru postmenopozal kadınlar ve 50 yaş üstü erkeklerde osteoporoz tanısı için kullanılmalıdır.

Z skoru ise hastanın KMY ölçümlerinin aynı cinsiyetteki ve aynı yaştaki erişkinlerin KMY ölçümlerinin ortalamasının kaç standart sapma altında veya üstünde olduğunun ifadesidir.

Premenopozal kadın, 50 yaş altı erkek ve çocuklarda osteoporoz tanısı için Z skoru kullanılmalıdır: Buna göre Z skoru -2,0 SD ve altı ise “kronolojik yaşa göre beklenenden düşük kemik kütlesi”, -2,0’nin üstünde ise “kronolojik yaşa göre normal kemik kütlesinden” bahsedilir.

Dünya Sağlık Örgütü, T skoru değerlerine göre KMY sınıflaması:

DEXA ile takip süreleri:

• Postmenopozal kadın ve 70 yaş üzeri erkeklerde 1-2 yılda bir.
• Bisfosfonat tedavisi alanlarda yılda bir.
• Teriparatid tedavisi alanlarda 6 ayda bir.
• Sekonder osteoporozu olanlar veya steroid kullananlarda 6 ay – yılda bir.

Dr. Rabia Yalçın - Radyoloji Uzmanı

---

Kaynaklar

KALSİYUM, D VİTAMİNİ VE OSTEOPOROZ . T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ekim 2006, Doç. Dr. Neslişah RAKICIOĞLU.

Osteoporoz, Beslenme ve Dünyada Uygulanan Bazı Osteoporoz Uygulamaları. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı, Osteoporozdan Korunmak İçin, Sağlık İçin, Süt İçin. Programı Eğitim Toplantısı, Antalya, 26-27 Ekim, 2009, Yrd. Doç. Dr. Nurcan Yabancı.

Türkiye Osteoporoz Derneği. osteoporoz.org.tr

http://www.mayoclinic.org/tets-procedures/bone-density-test/basics/why-its-done/prc-20020254

METABOLİK KEMİK HASTALIKLARI TANI VE TEDAVİ KILAVUZU, Mayıs 2015. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği.

http://www.radiologyinfo.org/en/info.cfm?pg=safety-radiation