Kanser Riskini Azaltmanın Yolları

Burada sunulan yaşam önerileri kanser olma riskinizi azaltacaktır.

Maalesef kanser olmayı engelleyecek sihirli bir formül yok, mükemmel ve özenli sağlıklı bir yaşama rağmen insanlar kanser olabilmektedir. Genetik özellikler kanser gelişiminde önemli yer tutmaktadır.

Fakat bilinmelidir ki erişkinlerde görülen tüm kanserlerin üçte biri yaşam tarzınız ile alakalıdır ve özenli bir yaşam ile engellenebilir.

Yaşamınız için bilimsel olarak büyük oranda kabul gören iyi ve kötü şeçeneklere sahipsiniz. Bu yazıda bu şeçenekleri bulacaksınız. Sağlıklı önerileri uygulayıp sağlıksız olanlardan kurtularak daha uzun ve kaliteli bir yaşam için elinizden geleni yapmış olacaksınız. Ayrıca biliyoruz ki ne yaparsak yapalım kanser olma riski taşıyoruz, engellemek tamamen mümkün değil, ancak erken tanı için yaşa ve cinse göre önerilen tarama protokollerini de bu yazıda bulacaksınız.

Tütünden Uzak Durun

Kanserden korunmak için atılacak ilk ve en önemli adım tütün ve mamüllerinden uzak durmaktır.

Akciğer kanseri her yıl binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden olmaktadır ve ölümlerin büyük kısmı sigara ile alakalıdır. Sigara sadece akciğer kanseri oluşumunda etkili değildir. Birçok kanser oluşumunda da tütün mamüllerinin etkili olduğu bilinmektedir ve genel olarak tüm kanser ölümlerinin %30’undan sorumlu olduğu düşünülmektedir.

Sigarayı bırakmak en idealidir, ancak tamamen bırakamıyorsanız ilk adımınız azaltmak, mümkün olduğunca en aza indirmek olmalıdır. 2010 yılında yapılan bir çalışmaya göre; bırakmak idealdir ancak bırakamayanlarda günlük sigara tüketimi 20 civarında olan kişilerin, günde 10 tanenin altında sigara içmeleri ile akciğer kanseri riski % 27 azalmıştır. Bırakılamıyorsa azaltılma ilk adım olabilir ancak hedef kurtulmak olmalıdır.

Sadece sigara içenler değil onlar ile yakın yaşayanlarda sigaranın getirdiği riski taşımaktadır. Bu gruba pasif içici denmektedir. Bu masum grup kendini korumalıdır. Sigara içenlerden ve içilen bölgelerden uzak durmalıdır. Aslında bu masum grubu sigaranın kötü etkilerinden korumak devletlerin görevidir. Özellikle çocuklar mutlaka korunmalıdır, sadece yanlarında sigara içmemek yeterli değildir. Ebeveynleri yanlarında sigara içmese de toksik maddeleri vücutlarında çocuklarına taşımaktadır.

Fazla Kilolarınızdan Kurtulun, Şişman Olmayın

Normal kilolu olmak kanser olma riskinizi azaltır.

Fazla kilo kalp hastalıkları açısından çok önemlidir fakat kanser riskini de arttıran önemli bir faktördür. Kanser ölümlerinin % 14’ü obezite ile ilgilidir. Kilolu olmak özellikle yemek borusu, pankreas, safra kesesi, meme, rahim ve böbrek kanseri olma riskini arttırmaktadır.

Yetişkinlerde Beden Kitle İndeksine (BKİ) göre zayıflık, fazla kiloluluk ve obezite kararı verilir.

BKI=kg/m², vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun (metre) karesine bölünmesiyle elde edilen bir değerdir.

Zayıf BKİ 18.50 altı
Normal BKİ 18.50 – 24.99 arası
Kilolu BKİ 25 – 30 arası
Şişman (Obez) BKİ 30.00 üstü

Hareketli Olun

Her türlü fiziksel aktivite faydalıdır ve bir çok kanserin oluşma riskini azaltmaktadır.

Spor yapın. Düzenli spor yapmak, bir çok hastalığı ve kanseri sizden uzaklaştırır ancak bunu uygulamak hepimiz için zorluk taşımaktadır. Günlük yaşamda ne kadar hareketli olursak kanseri o kadar uzaklaştırırız. Hareket etmek için kendinize fırsatlar yaratın. Yürüyün, merdiven çıkın inin, günlük yaşamınızda vücudunuzun hareke etmesi sağlayacak bütün fırsatları kullanın. Hareket etmenizi engelleyen yüzyılımızın harikalarını daha az kullanın.

Spor yapamasanız da günlük yaşamınızda hareketli yaşamak için tüm fırsatları kullanın. Bu sayede sık görülen bir çok kansere yakalanma riskinizi önemli oranda azaltabilirsiniz.

Doğadan Gelen Sebze ve Meyveleri Tüketin

Özellikle nişasta içermeyen sebze ve meyveler kanser riskini azaltmakta etkilidir. Yaşamınızda bitkisel gıdaların oranını arttırın. Sebzeler, meyveler, bakliyatlar ve tam tahıllar alınan gıdaların 2/3’ünü oluşturmalıdır. Geri kalan 1/3’ünü ise balık, yağsız et ve süt ürünleri oluşturmalıdır.

Alkol Riskinizi Arttırır, Uzak Durun!

Düşük düzeyde alkol özellikle kırmızı şarap kalp sağlığınıza faydalı olabilir ancak her türlü alkolün kronik tüketimi kanser riskinizi arttırır. Alkol tüketimi arttıkça oluşturduğu kanser riski de artar.

Stresten Uzak Durun!

Stresin kanser riskini arttırdığına dair direkt bulgu yoktur. Ancak indirekt bulgular vardır. Stresi yüksek işlerde çalışan insanlarda kanser daha çok görülmektedir. Ayrıca stres sağlıksız yaşam tarzının artmasında da etkilidir. Stres arttıkça daha çok yemek, sigara, alkol tüketimi görülmektedir, bu da kanser riskini arttırmaktadır.

Güneşten Korunun

Cilt kanserleri en çok görülen kanser türüdür. Güneş ışınlarına (Ultraviole ışınlarına) fazla maruz kalmak birçok cilt kanseri riskini arttırmaktadır. Fazla güneşden korunmak kanser riskini azaltır. Gölgede olmak, güneşde kalınacak ise şapka, gözlük, giyecekler ile korunmak ve açıkta kalan cildi de UV geçişini engelleyen kremler ile korumak önemlidir. Ayrıca cildinizi tanıyın. Cildinizde var olan oluşumları bilin ve takip edin. Değişimlerde mutlaka doktora başvurun.

Cilt kanseri belirtileri için cildinizi inceleyin.
Cildinizde renkli alanlar veya benler olabilir ve bunlar yaşam boyu zararsız kalabilir. Fakat bunların şeklinde, boyutunda, renginde değişim varlığında mutlaka doktora başvurunuz.

Neler sizi uyarmalı?

Vücudumuzda her yerde cilt kanseri gelişebilir. Ailede karşılıklı göz ile cilt incelemesi yaparak birbirimizin göremediğimiz cildini incelemeliyiz. Bunlara dikkat;

• Asimetri varsa; beninizin iki yarısı birbirinden farklı şekilde ise,
• Kenarlar düzensiz, pürüzlü ise,
• Renk birden fazla renk içeriyor ve gölgeler var ise,
• Boyut 6mm’den büyük ise.
• Asimetri gelişirse, Kenarlar düzensizleşirse, Renk değişirse, Boyutu artarsa

Ayrıca

• Daha önce olmayan yeni bir ben gelişir ise,
• Cilt oluşumlarında kaşıntı veya ağrı gelişir ise,
• İyileşmeyen yara varlığında
• Cilt oluşumunda kanama, kabuklanma veya pullanma gelişir ise

Derhal doktora başvurun, ciltte oluşan değişimlerde kısa sürede doktora gitmek çok önemlidir. Önemli faydalar sağlayabilir.

Kanseri Erken Yakalamak İçin Tarama Yöntemlerini Öğrenin

Düzenli Kontrollerinizi Yaptırın!

İnsanların cinsiyetine ve yaşına göre bazı kanser türleri daha sık görülür ve yaşamı etkileme potansiyeli yüksektir. Toplumlarda sık görülen kanserleri erken yakalamak için tarama protokolleri oluşturulmuştur. Bu protokollere uyan ve tetkiklerini yaptıran insanlarda kanser gelişse de erken yakalanmakta ve daha küçük tedaviler ile daha uzun yaşam sağlanmakta, kayıplar engellenebilmektedir.

Amerikan Kanser Derneği Kanserin Erken Tanısı için Yönergeleri

Meme Kanseri

• 40 yaşından itibaren yıllık mammografi yapılmalı ve sağlık durumu iyi olduğu sürece devam edilmelidir.
• Klinik meme muayenesi (Doktor muayenesi) : 20 – 30 yaşlarda 3 yılda bir ve 40 yaşından itibaren yılda bir.
• Kendi Kendine Muayene (KKM) : 20 yaşından itibaren bütün kadınlar kendi meme dokularını tanımalı ve değişimi fark edebilmelidir. Bir değişim hissedilmesi durumunda derhal doktora başvurmalıdır.
• KKM ayda bir kez ve adetten sonraki günlerde yapılmalıdır. Yıllık düzenli kontrol yaptıranlarda KKM önemi yoktur, yapılmayabilir.
• Aile hikayesi, genetik yatkınlık ve farklı durumları olan hastalarda doktorları tarafından kişiye özel daha erken yaşta, daha sık veya farklı yöntemler kullanılarak takip planı yapılabilir.

Kalın Barsak Kanseri ve Polipleri

Tüm erkek ve kadınlarda 50 yaşından itibaren bu testlerden biri uygulanmalıdır. Polip ve kanseri bulan testler

• Sigmoidoskopi 5 yılda bir veya
• Kolonoskopi 10 yılda bir veya
• Baryumlu kolon filmi 5 yılda bir veya
• CT kolonografi (sanalkolonoskopi) 5 yılda bir

Kanserin gaitada belirtisini arayan testler

• Yıllık gaitada gizli kan incelemesi veya
• Yıllık gaitada immunokimyasal test

Aile hikayesi, genetik yatkınlık ve farklı durumları olan hastalarda doktorları tarafından kişiye özel daha erken yaşta, daha sık veya farklı yöntemler kullanılarak takip planı yapılabilir.

Serviks (Rahim ağzı) Kanseri

• Rahim ağzı kanseri taraması 21 yaşından sonra başlar. 21 yaşından önce yapılmamalıdır.
• 21 ve 29 yaş arası kadınlara 3 yılda bir rahim kanseri teşhis testi (Pap test – smear) yapılmalıdır. Bu yaş grubunda özel bir durum yok ise yeni bir test olan HPV testi yapılmamalıdır.
• 30 ve 65 yaş arası kadınlarda 5 yılda bir rahim kanseri teşhis testi (Pap test – smear) ve HPV testi yapılmalıdır.Sadece rahim kanseri teşhis testi (Pap test – smear) 3 yılda bir yapılması da yeterlidir.
• 65 yaş üstü kadınlarda düzgün takipleri yapılmış ise yapılmasına gerek yoktur. Ancak herhangi bir yaşta kanser öncesi dönemde değişim saptanmış ise 20 yıl takip devam ettirilmelidir.
• Rahimi alınmış kadınlarda serviks kanseri ile ilgili durum yok ise takibe gerek yoktur.
• HPV aşısı yapılanlarda kendi yaş grubu takibi yapılmalıdır.

Aile hikayesi, genetik yatkınlık ve farklı durumları olan hastalarda doktorları tarafından kişiye özel daha erken yaşta, daha sık veya farklı yöntemler kullanılarak takip planı yapılabilir.

Endometrium (Rahim) Kanseri

Menopozdan sonra tüm kadınlar endometrium kanseri riski taşıdıklarını ve belirtilerini bilmelidir. Her türlü kanama ve lekelenme varlığında mutlaka doktora başvurmalıdır. Bazı kadınların özel durumlarından dolayı farklı takip önerilebilir.

Akciğer Kanseri

Normal topluma akciğer kanseri için bir tarama programı önerilmemektedir.

Sigara içenlerde artmış akciğer kanseri riski nedeni ile tarama önerilebilmektedir. Aşağıdaki kriterler sigara içende mevcut ise tarama önerilebilir:

• 55 – 74 yaş aralığı
• İyi sağlık durumu
• Yıllık 30 paket sigara içme öyküsü var ise veya halen sigara içiyor veya son 15 yıl içinde sigarayı bırakmış ise tarama olarak balgamda hücre incelemesi, akciğer grafisi ve/veya tomografi yapılabilir.

Tarama kriterlerini taşıyorsanız doktorunuz ile görüşünüz.

Prostat Kanseri

Prostat kanseri için tarama konusu tartışmalıdır. 50 yaşından itibaren risk taşımayan erkekler bu konuyu doktorları ile görüşerek tarama yapılıp yapılmamasına karar vermelidir.

Ailesinde birinci derece yakınında (baba veya kardeş) 65 yaşından önce prostat kanseri olan var ise 45 yaşından itibaren tarama için doktoru ile görüşmelidir. Tarama kanda PSA (Prostat spesifik antijen) düzeyi incelenmesi ile yapılır. Makattan parmak ile prostat muayenesi de yapılabilir. Birinci derece yakınında erken yaşta prostat kanseri olanlarda ise tarama 40 yaşından itibaren başlanabilir.

• PSA düzeyi 2.5 ng/ml altında olanlar 2 yılda bir,
• PSA düzeyi 2.5 ng/ml veya daha yüksek ise yılda bir takip edilmelidir.

Kanser ile ilgili Sağlık Kontrolu (Check-up)

20 yaş üstü düzenli sağlık kontrolü yaptıranlarda hastanın yaşına ve cinsiyetine bağlı olarak tiroid, ağız içi, cilt, lenf nodları,testisler, overler ve kanser dışı hastalıklar araştırılabilir.

Sağlınıza Dikkat Edin, Kanser Riskinizi Azaltın

• Tütün ve ürünlerinden uzak durun
• Normal kiloda olmaya çalışın
• Düzenli fizik aktivite yapmaya çalışın, hareketli olun
• Taze meyve ve sebze yiyin
• Alkol almayın, alıyorsanız miktarını mümkün olduğunca azaltın
• Cildinizi güneşden koruyun
• Kendi vücudunuzu tanıyın, değişiklikler varlığında doktora başvurun
• Risklerinizi bilin. Ailenizin hikayesini bilin
• Düzenli sağlık kontrolü ve size uygun tarama testlerini yaptırın